ارزیابی شرایط تروفی تالاب چغاخور

چکیده تالاب ها با عنوان «کلیه ی زمین» شناخته شده اند و دارای وظایف مختلف اکولوژیکی، محیطی و تولیدی در جنبه های کنترل سیلاب-ها، تنظیم وضعیت آب و هوا، کنترل آلودگی ها، کاهش فرسایش خاک، چشم انداز و حفظ تنوع ژنتیکی و تولید هستند. یوتریفیکاسیون به معنای افزایش تولید اولیه در اکوسیستم های آبی به دلیل افزایش بیش از حد مواد مغذی است. وقوع یوتریفیکاسیون سبب کاهش کیفیت آب و وقوع مکرر شکوفایی جلبکی می شود. از سوی دیگر وقوع یوتریفیکاسیون تاثیر تعیین کننده ای بر تنوع زیستی دارد. با توسعه کشاورزی و افزایش استفاده از کود های شیمیایی و همچنین با افزایش ورود فاضلاب ها به اکوسیستم های آبی، بررسی وضعیت تروفی و احتمال وقوع یوتریفیکاسیون در اکوسیستم های آبی کشور ضروری به نظر می رسد. تالاب چغاخور به دلیل قرار گرفتن در منطقه مرکزی ایران و دارا بودن تنوع زیستی گیاهی و جانوری بالا از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف از این مطالعه بررسی وضعیت تروفی و همین طور روند تغییرات آن در طی فصول مختلف سال در تالاب چغاخور بود. نمونه برداری از اردیبهشت تا اسفند 1389 در 8 مرحله به فاصله زمانی هر 45 روز یکبار در 4 فصل انجام شد. به منظور بررسی وضعیت تروفی در تالاب چغاخور پارامترهای فیزیکوشیمیایی (دما، اکسیژن محلول، ph، قلیائیت، عمق، عمق روئیت سشی دیسک و میزان مواد مغذی) و همچنین پارامترهای بیولوژیکی آب (میزان کلروفیل a و درصد پوشش گیاهی) اندازه گیری شد. از سوی دیگر شناسایی وتعیین تراکم فیتوپلانکتون ها به منظور بررسی تاثیر تغییرات تروفی بر ترکیب، تنوع و تراکم فیتوپلانکتون ها در طی فصول مختلف انجام شد. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین پارامترهای کیفی آب در ایستگاه های مختلف وجود ندارد(p>0.05) . با توجه به میزان شاخص redfield و ضریب همبستگی مثبت بالا بین فسفر کل و میزان کلروفیل a، فسفر به عنوان عامل محدود کننده ی تولید در این اکوسیستم می باشد. با توجه به عمق کم، این تالاب در دسته اکوسیستم های آبی کم عمق قرار می گیرد. از سوی دیگر با توجه به میزان همبستگی بین پارامترهای کیفی آب با میزان کلروفیل a، پارامترهای عمق آب، دما، درصد پوشش گیاهی و وقوع لایه بندی حرارتی به عنوان مهم ترین پارامترهای تاثیر گذار بر میزان تغییرات تروفی در این تالاب تعیین شدند. برای تعیین وضعیت تروفی از طبقه بندی ارائه شده توسط oecd برای دریاچه ها در سال 1992 و شاخص های tsi و trix استفاده شد. بر مبنای شاخص tsi و طبقه بندی oecd، تالاب چغاخور در کل سال در وضعیت یوتروف قرار داشت. نتایج نشان داد که شاخص trix، شاخص مناسبی برای بررسی وضعیت تروفی در این تالاب نمی باشد. شناسایی و تعیین تراکم جمعیت های فیتوپلانکتونی نشان داد که در تالاب چغاخور شاخه ی جلبک های سبز (chlorophta) در تمام طول سال از نظر تراکم غالب بود ولی از نظر تنوع شاخه ی دیاتومه ها (bacillariophyta) در تمام طول سال شاخه غالب بود. از سوی دیگر تغییرات شاخص مارگالف در طی فصول مختلف نشان داد که تنوع جمعیت های فیتوپلانکتونی در تالاب چغاخور شاخص مناسبی از تغییرات وضعیت تروفی نمی باشد. کلمات کلیدی: تالاب چغاخور، یوتریفیکاسیون، شاخص tsi ، شاخص trix، شاخص redfield، وضعیت تروفی